Су сыйфатын контрольдә тоту: су объектлары торышының мөһим күрсәткече буларак сыек эремәләр
Суның сыйфатын даими контрольдә тоту әйләнә-тирә мохитне саклауның аерылгысыз өлеше булып тора. Идел-Кама бүлеге су объектларыннан файдалану хокукына ия физик һәм юридик затлардан даими рәвештә су үрнәкләре ала. Бу бик мөһим, чөнки су ресурсларыннан рациональ файдалану экологик таләпләрне төгәл үтәгәндә һәм табигатькә тискәре йогынтыны киметкәндә генә мөмкин.
Су үрнәкләрен анализлаганда билгеләнә торган иң мөһим күрсәткечләрнең берсе — сыен эремәләр микъдары. Моннан тыш, белгечләр шулай ук кислородның (БПК5) биохимик кулланылышын һәм нефть продуктларының концентрациясен бәялиләр.
Табигый сулыклардагы сыен эремәләр - су тирәлегендә эремә хәлендә булган каты кисәкчекләр. Алар органик та булырга мөмкин, органик булмаганнары да бар.
Сыек эремәләрнең төп төрләренә түбәндәгеләр керә:
- минераль кисәкчекләр (ком, балчык, ләм) сулыкларга туфрак эрозиясе, ярларның юылуы, шулай ук хуҗалык һәм промышленность эшчәнлеге нәтиҗәсендә керә.
- органик кисәкчекләр үлгән үсемлек һәм хайван калдыкларыннан, аларның тереклек эшчәнлеге продуктларыннан гыйбарәт. Органика шулай ук суга агып төшүче сулар белән бергә, биомасса таркалганда, җир өслегеннән юылган сулар белән бергә эләгә.
- биоген кисәкчекләр - экосистема эшчәнлегендә зур роль уйнаучы микроорганизмнар, суүсемнәр, аларның споралары һәм фрагментлары.
- техноген сыек эремәләр сәнәгать, төзелеш һәм башка хуҗалык эшчәнлеге барышында формалаша. Бу авыр металл, нефть продуктлары, пластик һәм башка ясалма материалларның кисәкчәләре булырга мөмкин.
Сыек эремәләр сулыклардагы табигый процессларга сизелерлек йогынты ясый: су төбендәге катламнарны хасил итә, суның үтә күренмәлелеген үзгәртә, фотосинтез интенсивлыгын киметә. Аларның артык күп булуы сулыкларның ләмләнүенә, суның сыйфатының начараюына, суда яши торган организмнарның яшәү шартларының бозылуына китерергә мөмкин.
Сыек эремәләрнең судагы концентрациясен билгеләү өчен гравиметрик ысул кулланыла. Аның асылы билгеле бер күләмдә суны махсус әзерләнгән (еш кына кәгазь фильтр аша) фильтрлаудан гыйбарәт. Шуннан соң фильтрдагы утырымны киптерәләр һәм үлчиләр. Табылган кыйммәт үрнәк өчен алынган судагы сыек эремәләрнең микъдары күрсәткече булып тора.