Су объектларында кислородның биохимик кулланылышына айлык экологик мо-ниторинг: лабораториянең Төньяк бүлеге эше
Лабораториянең Төньяк бүлеге белгечләре РД 52.24.420-2019 методикасы нигезендә су ресурсларының торышына системалы мониторинг үткәрәләр. Сулыкларның экологик торышын характерлаучы төп күрсәткеч – кислородны биохимик куллану (КБК), ул органик пычрануның төп индикаторы булып тора.
Бу айда контрольдә тотыла торган су объектларыннан үрнәкләр планлы рәвештә алынды. Лаборатор тикшеренүләр КБК₅ (кислородны биш тәүлек куллануны) билгеләүгә юнәлтелә, бу пычрану динамикасын һәм су экосистемаларына антропоген йөкләнеш дәрәҗәсен объектив бәяләргә мөмкинлек бирә.
КБК - суда органик матдәләрне биохимик оксидлаштырганда микроорганизмнар тарафыннан кулланыла торган кислород микъдары. Аның югары күрсәткечләре органик пычраткыч матдәләрнең артык булуын күрсәтә, бу исә кислород кытлыгына китерә һәм су экосистемасында начар үзгәрешләр китереп чыгарырга мөмкин.
Пычрануның антропоген факторлары
- сәнәгать предприятиеләре - составында органик кушылмалар, шул исәптән азык-төлек, целлюлоза-кәгазь һәм химия сәнәгате калдыклары булган җитештерү агынтыларын агызу
- коммуналь-көнкүреш секторы - торак пунктларның шактый микъдарда органик матдәләр булган чистартылмаган яисә җитәрлек дәрәҗәдә чистартылмаган хуҗалык-көнкүреш агынты сулары
- авыл хуҗалыгы эшчәнлеге - кырлардан ашламалар, пестицидлар һәм органик матдәләр калдыклары булган өске агым сулары төшү; терлекчелек комплекслары һәм кошчылык фабрикалары территорияләреннән агынтылар төшү
- нәтиҗәлелеге түбән булган чистарту корылмалары - искергән җиһазлар яки технологик процессларны бозулар, алар агып төшүче суларны су объектларына агызу алдыннан җитәрлек дәрәҗәдә чистартылмауга китерә
Органик пычрануның табигый чыганаклары
Су үсемлекләренең сезонлы үлүе - көзге-кышкы чорда макрофитларның һәм яр буе үсемлекләренең таркалуы
- сулыкларның чәчәк атуы - фитопланктон күпләп үсә, аннан соң суүсемнәрнең биомассасы үлә һәм таркала.
- ташу суларыннан органик матдәләр керүе - ташу чорында яр буе территорияләреннән үсемлек калдыкларын юып төшерү
КБК контроле билгеләнгән нормативлары нигезендә гамәлгә ашырыла, бу исә:
- рөхсәт ителгән концентрацияләрнең артуын вакытында ачыкларга
- табигатьне саклау чараларының нәтиҗәлелеген бәяләргә
- су объектларының экологик торышын яхшырту буенча тәкъдимнәр эшләргә мөмкинлек бирә.
КБК динамикасын ай саен күзәтү сезонлы үзгәрешләрне күзәтергә, антропоген йогынтыларны ачыкларга һәм экологик хәлнең начараюына оператив җавап бирергә мөмкинлек бирә.
Уздырыла торган мониторинг нәтиҗәләре регионның су ресурсларын саклау һәм экологик иминлеген тәэмин итү өлкәсендә идарә карарлары кабул итү өчен фәнни нигез булып хезмәт итә.